Fragmentatie van leefgebied bedreigt Europees wild

IMG_9858 (2).jpg

Fragmentatie van leefgebied bedreigt Europees wild

Wegen, snelwegen, spoorwegen, intensieve landbouw en stedelijke ontwikkelingen slopen Europa's landschappen in steeds kleinere stukken, met op schaal verwoestende gevolgen voor fauna en flora op het continent. Het Europees Milieuagentschap (EMA) en het Zwitserse Federale Bureau voor het milieu (FOEN) waarschuwen het publiek met dit nieuws. 'Landschap versnippering in Europa', toont hoe gebieden op land vaak niet hoge niveaus ondersteunen van voorkomende biodiversiteit wanneer ze worden gesplitst in kleinere percelen.

Als nieuwe wegen en spoorwegen kriskras Europa vergroot de verdere versnippering van het landschap het isolement van dierpopulaties in kleinere en meer kwetsbare breuken. Dit verhoogt ook het aantal dieren gedood in de botsingen met voertuigen, en transportroutes blokkeren hun toegang tot hulpbronnen en fokken mates. Deze problemen worden nog verergerd door de groeiende gebied in beslag genomen door de vervoersinfrastructuur en het gebied grenzend aan deze ontwikkelingen – veel dieren kunnen niet in de marginale gebieden wonen. Bovendien, landschap fragmentatie ook vergemakkelijkt de verspreiding van invasieve soorten en vermindert de ecosysteemdiensten die menselijke samenleving afhankelijk.

Professor Jacqueline McGlade, directeur van het Europees Milieuagentschap (EMA): "landschappen voortdurend veranderen, maar in de afgelopen decennia mensen hebben vaak gevormd hen met weinig denken aan de cumulatieve effecten en in een tempo dat is ongekend."

"Voor de eerste keer, dit verslag presenteert de omvang van de versnippering van het landschap een hele continent met een wetenschappelijk verantwoorde methode. Hieruit blijkt de meest relevante drijvende krachten achter de versnippering, aan te tonen dat de verschillende factoren relevant in verschillende delen van Europa zijn. De afbeelding die het schetst is zorgwekkend."

De bruine Haas in Zwitserland is een voorbeeld van een soort die heeft geduwd aan de rand van uitsterven door landschap versnippering in combinatie met andere menselijke invloed zoals intensieve landbouw. De dieren beweging heeft geblokkeerd door wegen, zodat zij vinden het moeilijker om te ontsnappen aan slecht weer, en zijn ze vaak gedood door voertuigen.

Uitsterven van de Zwitserse bruin Haas kan onmogelijk te vermijden als de 'punt van no-return' kan overschreden worden. Inderdaad, dierpopulaties vaak reageren langzaam op veranderingen in hun leefomgeving, zodat de huidige daling veroorzaakt door veranderingen die hebben plaatsgevonden van enkele tientallen jaren geleden, met de verdere daling bij dierpopulaties in heel Europa worden kan te komen als gevolg van meer recente stijgingen van de versnippering van het landschap.

Echter, het is niet allemaal slecht nieuws - het verslag bevat ook enkele positieve verhalen. Bijvoorbeeld, dassen in Nederland waren in verval voor vele jaren, tot een 'defragmentatie beleid' werd opgericht in 1984, bevordering van ontwikkelaars te bouwen 'badger pijpen' voor eenvoudiger en veiliger verkeer van deze dieren verlegen. De Nederlandse badger bevolking heeft sindsdien licht gestegen.

Fragmentatie landschap: een gemengd beeld in heel Europa

De hoogste niveaus van fragmentatie zijn te vinden in de Benelux-landen, gevolgd door Malta, Duitsland en Frankrijk.
Roemenië, gedomineerd door de Karpaten, heeft met succes vermeden grootschalige landschap fragmentatie. Het land teld 13 nationaalparken en meer dan 500 honderd beschermde gebieden betekenen dat het land de habitat voor 60% van beren, 40% van de wolven en 35% van lynx in Europa biedt. Deze trekkende soorten hebben flinke oppervlakten nodig om te gedijen .
Het Verenigd Koninkrijk is uiterst gevarieerd het heeft enkele van Europa's hoogste niveaus van versnippering rond Londen, terwijl de Schotse Hooglanden enkele van de minste gefragmenteerde gebieden zijn.
Lage bevolkingsdichtheid, bergen en afgelegen gebieden betekenen dat Scandinavië heeft over het algemeen zeer lage niveaus van de versnippering van het landschap.
Mediterrane landen zoals Spanje, Griekenland en Italië hebben een gemiddeld beveiligingsniveau landschap versnippering over het algemeen met grotere fragmentatie in veel bebouwde kustgebieden.
In Oost- en Midden-Europa zijn er plannen van de bouw van de ambitieuze weg. Bijvoorbeeld, heeft Polen een ongekende snelweg gebouw programma, 40% van de markt in de regio gebouw in de komende jaren weg. Dit kan verder te verdelen de resterende patches van habitat tenzij maatregelen zijn genomen om te behouden connectiviteit en compenseren voor het verlies van habitats.
Hoewel de situatie kritiek is, zijn er verschillende proactief beleid voor een doeltreffender bescherming van de resterende gebieden, en dieren in het wild corridors die met succes kunnen ombuigen van de trend van groeiende fragmentatie. Ontwikkelaars moeten meer tunnels, passages en bruggen dat dieren meer vrij te bewegen, zegt het verslag. Bovendien moeten planners willen upgraden van oude wegen in plaats van de aanleg van nieuwe wegen, en 'bundel' nieuwe infrastructuur, bijvoorbeeld door gebouw rondweg dicht bij nederzettingen of bouw weg- en spoorwegvervoer routes naast elkaar.

De Europese moerasschildpad is in veel streken een kwetsbare soort geworden die in aantal en verspreiding achteruit is gegaan of regionaal verdwenen . Ongeveer 200 jaar geleden kwam de schildpad nog voor in het Rijnland maar is door grootschalige industrie en landschapsontginningen verdwenen. De schildpad kwam tot de 19e eeuw voor in Duitsland en Oostenrijk, maar is hier sterk in verspreiding achteruitgegaan. De soort heeft voornamelijk te lijden gehad onder habitatvernietiging en vervuiling van het oppervlaktewater.

Het bosbestand in Europa groeit licht aan, maar ongerepte natuur staat onder zware druk.

Europa
Bialowieza is een van de laatste oerbossen in Europa, op de grens van Polen en Wit-Rusland. Het 8.000 jaar oude bos is in totaal meer dan 150.000 hectare groot, waarvan 87.000 hectare beschermd. Het is de habitat voor heel wat dieren zoals de wolf, de Europese bizon, de lynx en de eland. Als geen ander is het bos ook rijk aan planten- en vogelsoorten. Maar het oerbos staat onder druk. Maar 10.000 van de 60.000 hectare in Polen is nationaal park en houtvesters, jagers en recreatie-ondernemers bedreigen er het leven. Maar nog erger is dat de Poolse overheid een stuk van het bos wil opofferen voor een autoweg die Warschau met Helsinki moet verbinden.

Als Polen geen lidstaat van de Europese Unie was geweest, dan had het oerbos waarschijnlijk allang moeten wijken voor de snelweg. Maar de Europese Commissie redde het bos (voorlopig) van de hakbijl. De laatste ongerepte natuur moet ten alle prijze worden beschermd om de biodiversiteit te bewaren, vindt ze, en alle lidstaten moeten hun natuurrijkdom beter beheren.

Een instrument dat Europa daarvoor in het lieven riep, is Natura 2000, een Europees netwerk van beschermde gebieden en de hoeksteen van het Europese natuurbeleid. 13 procent van het bosgebied in de 27 EU-lidstaten wordt door Natura 2000 beschermd. Dan gaat het vooral om de waardevolste en meest kwetsbare gebieden. Dat is goed, maar het kan nog beter. Amper één op de zes bomen in het Poolse Bialowieza is vandaag beschermd. De rest is kwetsbaar voor (illegale) jagers en de industriële houtkap, en dat laat zich al voelen.

Maar ook de wilde natuur in Natura 2000 heeft extra bescherming nodig, beseft Europa. Maar 5 procent van het totale bosgebied in Europa wordt als 'wild' beschouwd. Die kwetsbare ecosystemen vormen vaak een toevluchtsoord voor vele diersoorten die zelfs bij licht veranderende omstandigheden niet kunnen overleven en vragen daarom bijzondere aandacht. Europa bekijkt nu hoe ze dat kan realiseren.

Duurzaam toerisme is een van die aandachtspunten, en een belangrijk onderdeel van wildenatuurprogramma's. Het Europees grondgebied is immers te klein om de burgers te verbieden in bepaalde gebieden te komen. Europese ngo's zoals Wild Europe, Birdlife International en PAN (Protected Area Network) Parks Foundation combineren het behoud van de wilde natuur met duurzaam toerisme. Vandaag bestaan er al acht PAN-parken verspreid over evenveel lidstaten, goed voor 146.000 hectare. Ook daar zit nog rek op.

Het goede nieuws is alvast dat het bosbestand in Europa niet verder afneemt. Het groeit zelfs lichtjes aan, tegen de wereldwijde trend van ontbossing in. Vandaag is nog 33 procent van het Europese landoppervlak bedekt met bos, goed voor 185 miljoen hectare. Ook in Vlaanderen komt er nog elk jaar bos bij, al gaan we maar heel traag vooruit.

Veel erger is dat onze bossen vaak te klein en versnipperd zijn, waardoor diersoorten elkaar niet meer vinden om zich voort te planten. Ook met de biodiversiteit van de Europese bossen is het erbarmelijk gesteld. Nauwelijks 2 procent heeft een rijke variatie van dier- en plantensoorten. In de rest is de biodiversiteit de afgelopen eeuwen dramatisch gedaald, een evolutie die vandaag nog dreigender om zich heen grijpt.

Het Netwerk Natura 2000

Natura 2000 is een heel de Gemeenschap bestrijkend netwerk van beschermde
natuurgebieden, ingesteld door de habitatrichtlijn van 1992. Het omvat ook gebieden die
zijn aangewezen uit hoofde van de vogelrichtlijn van 1979. Het doel van het netwerk is
het voortbestaan op lange termijn te verzekeren van de meest waardevolle en bedreigde
soorten en habitats.
De erkenning van de noodzaak van een dergelijk netwerk was een reactie op de massale
vernietiging en versnippering van dierenhabitats die in de decennia vóór 1992 had
plaatsgevonden. Het Europees Milieuagentschap heeft bevestigd dat vele Europese
soorten achteruitgaan: de afgelopen jaren zijn 64 inheemse in de natuur voorkomende
planten in Europa uitgestorven. 38% van de vogelsoorten en 45% van de vlindersoorten,
waarvan de populaties kwetsbaar zijn of gevaar lopen, worden bedreigd; en Europa is
getuige geweest van het eerste geval van uitsterving van een diersoort (soort berggeit) die
reeds in de Habitatrichtlijn was opgenomen. Ook de druk op habitats en ecosystemen is
groot: zo is de afgelopen decennia 60% van de wetlands in Noord- en West-Europa
verdwenen. Deze teloorgang teweegbrengende druk van stadsuitbreiding,
infrastructuuraanleg en ontwikkeling van toerisme, intensieve landbouw en bosbouw enz.
is het afgelopen decennium blijven bestaan.
Daarom speelt Natura 2000 bij de bescherming van de biodiversiteit in de EU de
centrale rol die is toebedeeld door het besluit door de Europese Raad van Göteborg
in juni 2001 om de achteruitgang van de biodiversiteit in de Unie tegen 2010 te
stoppen.
In de Habitatrichtlijn staan ongeveer 200 soorten habitats en 700 plant- en diersoorten
vermeld die van communautair belang zijn. De instandhouding van deze soorten op lange
termijn kan niet worden bereikt door bescherming van op zichzelf staande
natuurgebieden, hoe groot de individuele waarde daarvan ook mag zijn. Door de opzet
van een netwerk van gebieden dat de zeer verspreid liggende typen habitat bestrijkt moet
in het kader van Natura 2000 een dynamisch en levend netwerk worden geschapen dat
hun instandhouding waarborgt. De maatregelen voor de instandhouding van gebieden
worden aangevuld met andere op de bescherming van soorten betrekking hebbende
bepalingen van de natuurrichtlijnen.

De afgelopen decennia is de snelheid waarmee de biodiversiteit in Europa verminderde
en verloren ging dramatisch toegenomen. Het gaat hier om vermindering van aantal en
teloorgang van planten- en diersoorten, van habitats en van ecosystemen. Het totale
verlies en de achteruitgang van de habitats is aanzienlijk geweest. Zo zijn de wetlands in
Noord- en West-Europa de afgelopen decennia met zo'n 60% ingekrompen. Het Europees
Milieuagentschap bevestigt dat vele Europese soorten achteruitgaan: 64 inheemse planten
in Europa zijn in de natuur reeds uitgestorven, 45% van de vlinder– en 38% van de
vogelsoorten worden als bedreigde diersoorten beschouwd. Europa is reeds getuige
geweest van het uitsterven van de eerste diersoort, die zij in het kader van de
habitatrichtlijn had beloofd te beschermen, de Pyrenese berggeit. De Iberische lynx wordt
op het ogenblik beschouwd als de ernstigste bedreigde in het wild levende kattensoort.
Hun aantal is de afgelopen tien jaar spectaculair gedaald als gevolg van de vernietiging
van habitats en de effecten daarvan op de hen als prooi dienende diersoorten.
De voor dit verlies verantwoordelijke ontwikkelingen, stadsuitbreiding, wegenaanleg en
toerisme, en intensivering van landbouw en bosbouw zijn de afgelopen tien jaar
doorgegaan, en daarom zijn communautaire en nationale maatregelen nodig om de
biodiversiteit van Europa te beschermen... Natura 2000 is een onderdeel van het
antwoord van de EU op deze uitdaging.

In 2018 moet de vermindering van soortendichtheid in biodiversiteit en natuurgebieden zijn gestopt .

Europa beslaat minder dan 5 % van het landoppervlak van
de aarde, maar heeft ondanks deze kleine oppervlakte een
verbazingwekkend rijke diversiteit aan planten, dieren en
landschappen, die vaak uniek zijn in de wereld.
Deze biodiversiteit is grotendeels terug te voeren op verschillen
in klimaat, topografie en geologie. Ons kleine continent wordt
gekenmerkt door een ongeëvenaard spectrum van natuurlijke
habitats dat zich uitstrekt van de poolcirkel tot de Middellandse
Zeekust en van de toppen van de Alpen tot de weidse open
vlakten van Midden-Europa.
Bovendien heeft de eeuwenlange wisselwerking tussen
mens en bodem een net zo belangrijke stempel op het
landschap gedrukt. Onder invloed van verschillende
grondbewerkingsmethoden zijn in de loop der tijden talrijke
zogenoemde “halfnatuurlijke habitats” ontstaan (zoals hooiland,
bosweiden en open heidevelden) die voor hun voortbestaan en
dat van hun rijke lora en fauna volledig afhankelijk zijn van een
voortgezette bewerking door de mens.
Europa’s smeltkroes van nationaliteiten, culturen, talen en
identiteiten komt ook tot uiting in het landschap. Bijna nergens
op aarde vind je op zo een kleine oppervlakte zo een gevarieerde
en uiteenlopend ingekleurde lappendeken van nauw met elkaar
verweven habitats, natuurgebieden en cultuurlandschappen.
Precies dat kenmerk maakt de natuur in Europa zo bijzonder.

http://www.sciencedaily.com
http://www.natuurmonumenten.nl/sites/de ... 0N2000.pdf
infoblog.be
natuurbericht.be
http://ec.europa.eu/environment/nature/ ... faq_nl.pdf